قلیاندارها چه کسانی بودند؟

در سفرنامه های جهانگردانی که از ایران در دوره قاجار دیدن کرده اند همگی از نقش و اهمیت قلیان کشیدن سخن گفته اند. مثلا یکی از آنها چنینن نوشته است:

در منزلی که ساکن شده بودیم وقتی ایرانیان به دین ما می آمدند، دو زانو روی قالی می نشستند و پس از احوالپرسی سر صحبت را درباره وضع هوا باز میکردند و آنقدر درباره سرما و گرما صحبت میکردند که خسته می شدیم.

اما زمانی که ما را به خانه خود دعوت میکردند به محض اینکه روی قالی می نشستیم برایمان پشتی و بالش می آوردند تا موقع نشستن احساس راحتی بکنیم. در همه خانه هایی که ما رفتیم سماور روشن بود و یک قوری بالای آن. نوکر چایی را دم میکرد و می ریخت و میزبان استکان ها را جلوی ما می گذاشت. بعد از خوردن اولین چای فورا برای حاضران قلیان می آوردند. یکی از اسباب وقت گذراندن قلیان کشیدن بود. قلیان کوزه ای است که چوبی میان تهی بالای آن قرار دارد و در راس آن محفظه ای است برای تنباکو و ذغال آتشین. چوب دیگر نی مانندی هم به قلیان وصل است که آنرا به دهان می گیرند.

ایرانیان هنگام قلیان کشیدن در مجالس، قلیان را دور میگردانند. معمولا در ابتدا میهمان چند پکی به آن میزند و به میهمان ها میدهد. کسی که قلیان کشیده است، با خم کردن سرو ادای کلمه تعارف آنرا به کنار دستی خود رد می کند.

کوزه های قلیان بسیار زیباست و ساخت هنرمندانه ای دارد. اعیان و اشراف ایرانی قلیان شان جواهر نشان است و سنگهای قیمتی مانند یاقوت، الماس و فیروزه با طرح زیبا روی آن کار شده است. گاهی هم سر قلیان و یا بدنه قلیان از طلا و یا نقره است.

یک بار یک ایرانی عالی مقام به دیدارمان آمده بود. دیدم که یکنفر قلیاندار او همراهش هست. قلیان دار کسی است که وظیفه حمل قلیان را دارد و آنرا برای ارباب آماده می کند. در تهران که بودم میدیدم که وزیران دولت که سوار می شوند و به جایی می روند قلیانداری همراه او هست. یک نوکر هم وظیفه حمل ذغال وتنباکو را داشت هر کدام نیز سوار اسبی بودند. یکنفر قلیاندار بود. یکنفر ذغالدار و آتش بیار.

قلیاندارها را نیز می توان به لحاظ کار و محل خدمتشان به چهار دسته تقسیم کرد:

قلیدارهای خصوصی دربار و خانه های  آخوندهای حاکم شرع و مجتهدین و بازرگانان

قلیاندارهای قهوه خانه ها

قلیاندارهای سیار و یا دوره گرد

قلیاندارهای حمام

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید