تظاهرات فراموش شده: اعتراضات سراسری مرداد ۱۳۹۷ ایران
اعتراضات ۱۳۹۷ ایران مجموعه تظاهراتی است که از سه‌شنبه ۹ مرداد ۹۷ در بحبوحهٔ افزایش قیمت طلا و نیز رشد شتابان قیمت سکه و کاهش شدید ارزش ریال در برابر دلار شروع شد و از منطقه شاهپور جدید اصفهان و کرج به نقاط دیگری گسترش یافت. تظاهرات به سرعت فراگیر شد و از اصفهان و مناطق مختلف کرج به شیراز، رشت، تهران، قزوین، زنجان، ساری و در روز سوم به مشهد، نیشابور؛ کرمانشاه، همدان و قرچک نیز گسترش پیدا کرد و در روز چهارم اهواز و ارومیه و قم و تنکابن به تظاهرات پیوستند.
خبرگزاری رویترز ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۸ برابر با ۷ مرداد ۱۳۹۷ نوشت: «ارز ایران در افت (ارزش خود) روز یکشنبه رکود جدیدی زد و از ۱۰۰هزار ریال معادل با دلار آمریکا سقوط کرد.» در همین حال فراخوان‌های اعتصاب در تهران و شهرستان‌ها منتشر گردید، جو ملتهب همراه با فضای امنیتی در بازار ارز تهران توسط رسانه‌ها گزارش شد. همزمان بانک مرکزی ایران با صدور اطلاعیه ای در ۸ مرداد، افزایش تاریخی نرخ دلار و جهش در بازار طلا را به «دشمنان» نسبت داد.
براساس گزارش‌ها و ویدئوهای منتشر شده در جریان اعتصاب‌ها و تظاهرات نیروهای امنیتی ایران با گاز اشک آور به معترضین حمله کردند. این اعتراضات وسیعترین اعتراضات پس از تظاهرات دی ۱۳۹۶ و تا پیش از اعتراضات سراسری ۱۳۹۸ در جمهوری اسلامی ایران بود.
پیش‌زمینه
در کمتر از سه ماه به خروج آمریکا از برجام و آغاز جنگ لفظی سرکردگان جمهوری اسلامی با مقامات آمریکایی و عبور قیمت دلار از مرز ده هزار تومان تا رسیدن به قیمت ۱۲ هزار تومن به ازای هر دلار و تلاطم بازار سکه که باعث رسیدن قیمت آن به بالای چهار میلیون تومان شد، موج تظاهرات جدیدی در اعتراض به گرانی و مشکلات معیشتی کلید خورد که سرآغاز آن اصفهان بود. طی کمتر از دو روز دامنه اعتراضات به شهرهای شیراز و کرج نیز سرایت کرد. گزارش‌هایی از وقوع اعتراضات در شهرهای رشت و مشهد و حضور سنگین نیروهای انتظامی در دو روز اول اعتراضات نیز مخابره شد. اصفهان به عنوان یکی از کلانشهرهای اصلی ایران با معضل کمبود آب شرب و آلودگی شدید هوا روبروست و پیش از این نیز شاهد اعتراضات کشاورزان در مناطق دیگر استان در اعتراض به وضعیت نابسامان آب و کشاورزی بوده‌است.
دلایل عمده
همزمان با خروج آمریکا از توافق برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «توافق هسته ای برجام» و کلید خوردن موج جدید تحریم‌های آمریکا و مبهم ماندن آینده توافق هسته‌ای نگرانی‌های فراوانی نزد افکار عمومی کشور ایجاد شد. همچنین پول ملی ایران از ابتدای سال ۹۷ بیش از ۵۰٪ ارزش خود را برابر ارزهای خارجی از دست داد و به دنبال آن قیمت سکه با عبور از قیمت بی‌سابقه ۴ میلیون تومانی و افزایش قیمت طلا به بالای ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر گرم جو نگران‌کننده ای را در کشور به راه انداخت که به افزایش نرخ تورم دامن زد. همچنین وجود تنش‌های شدید آبی در اقصی نقاط کشور و بیکاری و گرانی روزافزون باعث بروز نارضایتی‌های گسترده و خیزش مردمی شد.
برخوردها
تا ۱۱ مرداد روز سوم اعتراضات عموم مقامات رسمی ایران از هرگونه اظهار نظری خودداری کردند. مطابق گزارش‌ها و ویدئوها برخورهای قهرآمیزی در اصفهان و کرج با تظاهرات در روز اول و دوم صورت گرفت. گزارش‌ها و ویدئوهایی از دخالت لباس شخصی‌ها و ضرب شتم معترضین توسط آن‌ها منتشر شد. مأمورین در اصفهان و کرج با استفاده از آب پاش، افشانه فلفل و گاز اشک آور اقدام به مقابله با تظاهرکننده‌ها و مردم نمودند. مردم نیز در پاسخ با پرتاب سنگ و آتش زدن لاستیک و حتی درگیری فیزیکی مستقیم اقدام به مقابله به مثل علیه نیروهای امنیتی کردند. اکثریت مقامات جمهوری اسلامی تظاهرات را «توطئه دشمن» قلم داد کرده و و انتقادات را صرفاً به دولت تقلیل دادند و مردم را از ایستادگی علیه نظام بر حضر داشتند.
واکنش‌ها
تا روز چهارم اعتراضات مصادف با پنجشنبه ۱۱ مرداد ماه مقامات بلندپایه از هرگونه اظهار نظری در خصوص تظاهرات خودداری کردند. در دوران اوج اعتراضات و درگیری در شهرهای مختلف صدا سیما بدون کوچک‌ترین اشاره ای به اعتراضات، تشنج در شهرهای مختلف و وضعیت بحرانی اقتصادی کشور با پخش برنامه‌های متفرقه و نمایش مردم در سفر سعی در آرام جلوه دادن جو کشور داشت.
علم الهدی امام جمعه مشهد و نماینده خامنه ای در این شهر جمعه ۱۲م مرداد گفت تظاهراتی برای پایین افتادن شکم نباید صورت گیرد. امام جمعه مشهد اعتراضات اخیر را «توطئه خارجی» قلم داد کرد. او همچنین عنوان کرد که نباید علیه جمهوری اسلامی تجمعی صورت گیرد و اعتراضات باید صرفاً علیه دولت باشد. وی در همان روز با دادن فراخان علیه دولت روحانی تجمعی اعتراضی را ترتیب داد که با استقبال طلبه‌های طرفدار علم الهدی مواجه شد.
سید یوسف طباطبایی‌نژاد امام جمعه اصفهان با بی‌معنی خواندن تظاهرات گفت «راه افتادن در خیابان‌ها معنی ندارد چرا که مسئولان خودشان از مشکلات آگاهند» وی نیز پیکان تمام انتقادات را به دولت تقلیل کرد و اعتراضات را توطئه خارجی خواند.
محمد خاتمی رئیس‌جمهور پیشین ایران طی پیامی ضمن عذرخواهی از مردم بابت شرایط بد اقتصادی حمایت خود را از نظام اعلام داشت و اظهار داشت اتفاقات اخیر دستمایه توطئه برای ایجاد جنگ روانیست و افزود فروپاشی نظام اتفاق نخواهد افتاد. وی مخالفت خود را با دامن زده شدن به اعتراضات اعلام داشت. اظهارات خاتمی تحت شرایطی بود که حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی طی یک هفته ای اول آغاز اغتشاشات در سکوت کامل بود.
حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت کشور سرانجام در روز دوشنبه ۱۵ مرداد طی یک کنفرانس خبری با اشاره ای کوتاه به تظاهرات اخیر با ناچیز قلم داد کردن شمار حاضرین از اعتراضات به عنوان «اغتشاش» و «توطئه خارجی» برای ایجاد جنگ روانی یادکرد و گفت مردم با حضور در پای صندوق‌های رأی مشروعیت نظام را تأمین کرده‌اند. وی در پاسخ سؤال مجری در خصوص خواست مخالفان برای تغییر رژیم گفت: «نظامی که در پی انتخابات و آرای مردم نیست، پایدار نیست.»
شعارها
عموم شعارها معیشتی بود و بعضاً مرتبط با سیاست خارجه منطقه ای ایران. برخی دیگر از شعارها نیز علیه سیستم استبدادی حاکم بوده و پس‌زمینه اجتماعی داشت. اکثر شعارها پیشتر در اعتراضات ماه‌ها و سال‌های گذشته همچون اعتراضات دی ماه ۹۶ و اعتراضات سال ۸۸ استفاده شده و مشترک بود:
آخوند پشت میز نشسته جوون بیکار نشسته
ایرانی باغیرت! حمایت! حمایت
اصلاح طلب اصولگرا دیگه تمومه ماجرا
ایرانی بسه دیگه، غیرتتو نشون بده
این ماه ماه خونه، آخوند سرنگونه
ایرانی داد بزن، حقتو فریاد بزن
بی غیرتا نشستن زنا به ما پیوستن
توپ، تانک فشفشه، آخوند باید گم بشه
خامنه ای حیا کن مملکتو رها کن
دشمن ما همین‌جاست، دروغ می‌گن امریکاست
روحانی حیا کن، مملکت را رها کن
رضاشاه روحت شاد
سوریه را رها کن فکری به حال ما کن
سکوت هر ایرانی خیانت است به ایران
شاهپوری باغیرت! حمایت! حمایت
کارگر می‌میرد ذلت نمی‌پذیرد
گرانی، تورم، بلای جان مردم
مرگ بر دیکتاتور
ملت گدایی می‌کند رهبر خدایی می‌کند
مرگ بر خامنه‌ای
مرگ بر حزب‌الله
نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران
هم قرآن هم اسلام هر دو فدای ایران
یک اختلاس کم بشه مشکل ما حل میشه
کشته و مجروح
آسوشیتدپرس ۴ اوت برابر با ۱۳ مرداد گزارش داد: «مردی که در تظاهرات در ایران شرکت کرده بود به ضرب گلوله کشته شد.» دادستان عمومی و انقلاب کرج، با تأیید خبر کشته شدن یک جوان ۲۶ ساله در جریان اعتراضات در گوهردشت کرج، اعلام کرد این جوان که «در بین تجمع‌کنندگان بوده، از سوی آن‌ها از پشت سر مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شده‌است.» او همچنین از «مجروح شدن سه نفر از نیروهای پلیس با سنگ و چاقو» خبر داد.
برخی از رسانه‌های ایران نیز خبر کشته شدن یک نفر به ضرب گلوله در جریان ناآرامی‌های جمعه شب ۱۲ مرداد در شهر کرج را گزارش کردند. براساس همین گزارش‌ها در شهر کرج دست‌کم ۲۰ نفر بازداشت شده‌اند.
روزشمار اعتراضات از ۸ تا ۱۳ مرداد ۱۹۹۷
منبع: ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید